Canlı sohbete katılmak, haber, uzman görüşü ve piyasa sinyallerini anında almak için TELEGRAM, TWITTER, FACEBOOK, INSTAGRAM’dan bizi takip edin.
Kripto para dolandırıcılığı ve ponzi & piramit yapılar son zamanlarda sektörün karşılaştığı en büyük sorunların başında geliyor. Ponzi ve piramit yapı nedir? Kripto para sektörü blockchain teknolojisinin gelişmesi için büyük bir laboratuvar gibi çalışıyor. Fakat sektörün muazzam açıkları adeta ponzi kökenli dolandırıcılara tarihi bir fırsat sunuyor.
Ponzi & piramit yapılar nedir ve nasıl tanınır?
Bu yazımızda sizle için kripto para sektörünün en büyük problemlerinden biri olan kripto para dolandırıcılığı ve ponzi & piramit yapılar hakkında geniş bir rehber hazırladık.
Ponzi ve Piramit yapılan genelde bir biri ile karıştırılır. Her iki yapıda tavsiye pazarlamasının veya diğer adıyla network marketing’in yozlaştırılmış ve kötüye kullanılmış halidir. Piramit organizasyonlar sisteme yeni üyeler kazandırarak onlar üzerinden gelir elde etmeye dayanırlar. Ponzi yapılar her hangi bir faaliyette de bulunmasanız size aylık düzenli gelir vaadinde bulunurlar. Bunlara baktığınızda network marketing’de müşteriye satılan ürün yada hizmetten kazanç elde edilirken piramitte yeni kişilerin kazanç umuduyla yatırdıkları paradan para kazanılır ponzi de ise hiç bir şey yapmadan aylık kazanç vaadinde bulunulur.
Piramit ve ponziler birbirine benzese de aralarındaki fark büyük fark yaratır. Bu da piramitler insanların çok da hoşuna gitmeyen ”Arkadaşını getir kazan” denen emeğe dayanır.
Ponzi ise ” Hiç bir şey yapmasan da kazanırsın” denilen çok daha tehlikeli insanların tamamen yatarak para kazanma isteklerine dayanır. Sonrasında zaten kazanıyorsun ” şimdi arkadaşını getir daha çok kazan” ile piramit sistemi dahil ederler.
Para kazandığını zanneden kişi o heyecanla ve özgüvenle yapıyı paylaşmaya başlar. Delil olarak da kazançlarını, yaşam tarzını, elbisesini, arabasını gösterir. Karşısındaki insanın gıpta etmesini, tahrik olmasını sağlamaya gayret eder. Ve ortaya çok tehlikeli bir kanser hücresi çıkar. Bu kanser dalga dalga tüm topluma yayılır. Ta ki bir neşter vuruluncaya kadar.
Kazanç Yanılgısı
Piramit ve Ponzilerde 10 verdikten sonra 1 geri alan kişinin para kazandığını zannetmesi aslında en açıklanması zor durumdur. Aslında 10 vermiş 1 almıştır henüz ve gerisinin gelip gelmeyeceği belli değildir. Fakat aldığı 1 onu o kadar motive eder ki yapıya kale gibi bir iman ile bağlanır ve asla laf ettirmez. Fakat gerçekte kazanç olarak verilen şey bir katma değer üretilerek ürün yada hizmet satarak elde edilen karın paylaşımı değil yine katılımcıların kendi parasıdır.
İnsanların genelde gözden kaçırdıkları şey bir yerde herkesin para kazanmasının mümkün olmadığıdır. Örneğin bir ürün veya hizmet satıldığında müşteri parasını kaybeder ama karşılığında istediği bir şey alır. Ponzi ve piramitlerde ise eğer herkes para kazanıyorsa ve zarar etme ihtimali yoksa kazanç olarak verilen veya vadedilen paralar birilerin kaybettiği paralardır.
Ponziler neden ortaya çıkar?
Ponzi ve piramit oluşumlar insanların kolay yoldan hızlı kazanç beklentisi olarak ortaya çıkan aç gözlülüğüne oynar. Bir umut tacirliğini kişilerin yakınlarındaki insanların güvenleri üzerinden yayar. Güven ve umudun bir araya geldiği ve zincir şeklinde dalga dalga yayıldığı noktada ortaya büyük bir tehlike çıkar. Kısa zamanda toplanamayacak bir para toplanır. Ta ki olumsuz bir söylenti yada matematiksel doğal yaşam döngüsünün sonucu olarak giren para çıkan paranın altına düştüğünde operasyon sona erdirilir.
Türkiye’de Piramit ve Ponziler
Türkiye geçmişte bu yapılarla Kenan Şeranoğlu’nun Titan’ı ile tanımıştı. Kendisi muğlak bir yasal ortamda yaptığı bu işin sonucunda yıllarca hüküm giymiş ve bir kaç sene evvel cezaevinden çıkmıştı.
Türkiye bugünlerde yoğun olarak yeniden piramit ve ponzi yapıları tartışıyor. Ülkemizde bu ayrımın net olarak yapılabilmesi için 2013 yılında Tüketiciyi koruma kanunu madde 80 ve sonrasında bu maddenin yürütmesi için de 2015 yılında iş yeri dışında kurulan sözleşmeler yönetmeliği çıkarılmıştır. Eksikleri olmasına rağmen bunların biraz takip ve uygulaması ile tüketici ciddi oranda korunmuş olur.
Bu konuda Türkiye’de bugüne kadar yetkililerden ziyade basın daha çok etkili olmuş bu konuda özellikle bir isim öne çıkmıştır, Dinçer Gökçe. Sanırım yaptığı haberlerden dolayı Türkiye’ye Milyarlarca doların yurt dışına çıkmasını engelleyerek katkı sağlamış ikinci bir basın mensubu yoktur.
Hürriyet gazetesinin duayen yazarı yıllardır onlarca ponzi ve piramitin çömesini sağlamış ve halen de sağlamaktadır. Bu konudaki şikayet ve ihbarları her zaman dikkate alarak önemli dolandırıcılıkları ortaya çıkarmıştır.
Sözleşmenin 25. Maddesi konunun çerçevesini yeterli oranda çizmesine rağmen uygulamada halen zaaflar devam ediyor.
Doğrudan satışlara ilişkin temel esaslar
MADDE 25 – (1) Doğrudan satış şirketlerinin kullandığı sistemin, sisteme yeni kişiler kazandırmaktan ziyade mal veya hizmetlerin tüketicilere satışını esas alması gerekir.
(2) Sistemde yer alanların elde ettiği kazanç, ağırlıklı olarak sisteme yeni kişiler kazandırılması ve bu sayede oluşan komisyon, prim, teşvik, ödül ve benzeri isimler altında nitelendirilen menfaatlerin dağıtılması üzerine kurulamaz.
(3) Doğrudan satış şirketleri hızlı zengin olma fırsatları, gerçekleşmesi mümkün olmayan vaatler gibi sistemle ilgili yanıltıcı bilgiler veremez. Baskı kurma, aldatma, rahatsızlık verme ve bunlara benzer yollarla kişileri sisteme dahil olmaya zorlayamaz.
(4) Doğrudan satıcı olarak sisteme dahil olmak isteyenlerden işe başlamaları ya da işe başladıktan sonra sistemde kalabilmeleri için giriş aidatı, başlangıç paketi, yenileme ücreti, aidat ve paket ücreti gibi herhangi bir isim altında bedel alınamaz.
Sorumlu Satıcılar
(5) Doğrudan satıcılar, hiçbir masraf ve cezai şart ödemeksizin sistemden ayrılma hakkına sahiptir. Doğrudan satıcıların sisteme dahil oldukları tarihten itibaren altmış gün içerisinde sistemden ayrılması halinde, doğrudan satış şirketleri, doğrudan satıcıların elinde bulunan ve kullanılmamış tüm malları geri almak; söz konusu malların bedelini ise on dört gün içerisinde iade etmek zorundadır.
(6) Doğrudan satış şirketleri, gerek kendileri gerekse doğrudan satıcılar tarafından yapılan satışlarla ilgili olarak bu Yönetmelikte yer alan hükümlere uymak zorundadır.
(11) Doğrudan satış şirketleri, doğrudan satıcıların yapmış olduğu her türlü doğrudan satış faaliyetinden müteselsilen sorumludur.
Kripto para dolandırıcılığı nedir?
Kripto paralar yapıları itibariyle ponzi ve piramit yapı organizasyonunun düzenleyicileri ve müdavimleri tarafından yakın ilgiyle takip edilmeye ve adapte edilmeye başlandı. Kripto paraları üretim ve dağıtımının düşük operasyonel maliyeti ve popüler bir konu olması nedeniyle dolandırıcılar ve ponzi piramit düzenleyecilerin kısa sürede adapte olduğu bir sektör oldu.
İşin güzel tarafı neredeyse kendi kimliklerini de tamamen gizleme imkanına sahip oldukları için risk oranı en düşük dolandırıcılık olarak kendilerine altın tepside sunulmuş bir alan oldu. İşlerin tamamen sanal ortamda yürümesi, şirket kaydı gerekmemesi, fiziksel operasyon istememesi, kimliklerini gizleme imkanı sağlaması, sınırlar arası satışa imkan sağlaması, hiç bir düzenleme ve kanuna tabi olmaması, vergi mevzuatına uymak zorunda kalmamaları dolandırıcılar için bulunmaz bir fırsattı.
Kripto para dolandırıcılığı ile ilgili ilk ponzi benzeri yapı çok erken dönemlerde OneCoin adıyla kuruldu. Yapı tüm suçlama, yasal takip ve kovuşturmalara rağmen halen devam ediyor.
Sonrasında bazıları bakanlık tarafından takibe alınan Coinspace, Firstcoin, OWNcoin, MyCryptoWorld, InfinityCoin, Cryp Trade Capital firmalarla ilgili de benzer yorumlar yapıldı.
Dünyada kripto para ponzileri konusunda en ileri noktalara ulaşmış olan BitConnect borsada işlem gören ve milyar dolar değerlemeye ulaşmış bir coin olmasına rağmen ABD’de bazı eyaletlerde yasaklanmaları sonrası bir anda çöktü. Değerini büyük oranda kaybeden coin şimdi bir taraftan yatırımcılarının açtığı davalarla uğraşıyor bir taraftanda buradan çıkış için yeni para toplama metodları geliştirmeye çalışıyor.
Sonuç Olarak
Açıkça görülüyor ki, kripto para dolandırıcılığı ve ponzi & piramit yapılar tamamen sanal bir kazanç vaadine dayanan çürük ve temelsiz yapılardır. Hiç bir katma değere dayanmayan, herkesin para kazanacağı gibi mantığa aykırı matematiksel olarak sürdürülmesi imkansız yapılardır. Toplumun azim, gayret ve emeğini harcayan büyük bir emek kaybına neden olan birer oyundan ibarettir.
Aslında ortada olan para bellidir bunun sadece sırayla dağıtılması modeline dayanan toplam sermaye hacmine hiç bir ek gelir katmayan bu yapılar aslında toplumlar için de oldukça tehlikelidir. Çünkü görülen örnekler bu kadar kolay paraya bir defa alışmış olanların artık başka reel bir işte reel bir karşılık ile çalışmakta zorlandıklarını göstermektedir. Özellikle gençler bu tür yapılarla ruhi felce uğramakta ve artık çalışmak konusunda isteksiz hale gelmektedir.
