Canlı sohbete katılmak, haber, uzman görüşü ve piyasa sinyallerini anında almak için TELEGRAM, TWITTER, FACEBOOK, INSTAGRAM’dan bizi takip edin.
İran, Pazar günü Hürmüz Boğazı’nı kapatma kararı alarak, küresel petrol trafiğinin neredeyse beşte birini durdurma tehdidinde bulundu. Bu adım, Amerika Birleşik Devletleri’nin şafak öncesi bir hava harekatında İran’ın nükleer ve füze tesislerini bombalamasının ardından geldi. İsrail’in İran’ın füze altyapısının çoğunu yok eden saldırılarının ardından gelen hava saldırıları, gece yarısından hemen sonra Başkan Donald Trump’ın doğrudan yetkilendirmesiyle emredildi ve icra edildi.
Tahran parlamentosu aynı gün boğazdan geçişi engellemek için oy kullandı ve küresel enerji piyasalarında anında korkuya neden oldu. Bu karar, Basra Körfezi’nden Çin, Avrupa ve Güney Asya dahil olmak üzere kilit bölgelere petrol ve gaz taşıyan tankerleri etkiliyor ve piyasalar bu gece yeniden açıldığında ham petrol fiyatlarını keskin bir şekilde yükseltme tehdidi oluşturuyor.
İran rejimi, İsrail’in bu hafta başında İran’ın nükleer programı ve askeri komuta merkezleriyle bağlantılı birden fazla hedefi vurmasının ardından hızla karşılık verdi. İran’ın cephaneliğine indirilen darbeye rağmen, Yüce Lider Ali Hameney geri adım atmayı reddetti ve herhangi bir ABD müdahalesine “telafisi imkansız zarar” sözü verdi. İran, İsrail’in provokasyonsuz bir saldırı olduğunu iddia ettiği olayın ardından son on günde birkaç tehdit yayınlamıştı. Parlamento’nun Hürmüz’ü kapatma oylaması bu uyarıları takip etti ve Hameney’in kendisi tarafından desteklendi.
Hürmüz Boğazı Neden Bu Kadar Önemli?
Hürmüz Boğazı, Basra Körfezi’nin ağzında yer alıyor ve uzun zamandır dünyanın en kritik petrol rotalarından biri olarak kabul ediliyor. Tankerler, 2024’te geçitten günde yaklaşık 16,5 milyon varil ham petrol ve kondensat taşıdı. Bu, Suudi Arabistan, Irak, BAE, Kuveyt ve İran’dan yapılan sevkiyatları içeriyor. Boğaz aynı zamanda küresel sıvılaştırılmış doğal gazın %20’sinden fazlasının da yolu; bunun çoğu Katar’dan geliyor.
Nakliye operatörleri ve hükümetler Pazar gününden önce zaten tepki vermeye başlamıştı. İngiltere hükümeti, bölgeden geçen ticari gemilere nadir bir uyarı yayınlayarak artan düşmanlıkların nakliyeyi aksatabileceğini söyledi. En büyük petrol tankeri operatörlerinden biri olan Frontline Ltd., bölgede tanker teklif ederken daha dikkatli olacağını doğruladı. İran daha önce boğazda ticari gemilere saldırmıştı ve İsrail saldırılarının ardından artan tehditler, denizcilik ve enerji sektörlerinde açık alarm zilleri çaldırdı.
İran’a Hürmüz’ü engellemesine izin veren uluslararası bir yasa yok, bu nedenle bu karar tamamen askeri baskıyla uygulanabilecek bir hamle. Ancak İran’ın donanmasını göndermesi gerekmiyor. Yetkililerin birkaç alternatifi var: hızlı devriye botları, dron saldırıları ve kıyı füzesi saldırıları. Bu taktikler, boğazdan ticari trafik için geçişi güvensiz hale getirmek için yeterli. ABD Beşinci Filosu, Avrupa deniz kuvvetleriyle birlikte bölgede varlığını sürdürüyor, ancak risk zaten bazı nakliyecileri yüklerini ertelemeye veya yeniden yönlendirmeye zorladı.
Küresel Nakliye Yavaşlıyor, Petrol Fiyatları Tepki Veriyor
Kesintiler sadece Körfez ile sınırlı değil. Kızıldeniz ve Aden Körfezi üzerinden yapılan nakliye, Haziran ayında 2022 ve 2023’te görülen normal seviyelere göre yaklaşık %70 düştü. Bu sularda gemileri korumak için ABD liderliğindeki bir güç konuşlandırıldı, ancak trafiği Güney Afrika’daki Ümit Burnu etrafından yönlendirmek daha uygun bir seçenek haline geldi. Bu yol, Asya ile Avrupa arasında giden sevkiyatlara hem zaman hem de maliyet ekliyor ve durum hafiflemezse enflasyonu artırabilir.
Ancak bu kapatma kararı İran için risksiz değil. Boğazı fiilen kapatmak kendi ihracat ekonomisine zarar veriyor. İran, petrolü Körfez’den nakletmeye büyük ölçüde bağımlı. Ana kanala olan bağımlılığı azaltmak için 2021’de Hürmüz’ün doğu kenarında Cask’ta bir tesis açtı, ancak kapasitesi sınırlı.
Karar, özellikle en büyük petrol müşterisi Çin ile diplomatik olarak da ters tepebilir. Çin, geçmişte İran’ı Batı yaptırımlarından korumak için BM Güvenlik Konseyi vetosunu kullanmıştı, ancak Çin’in enerji ihtiyaçları tehlikeye girerse bu destek test edilebilir.
Suudi Arabistan ve BAE gibi ülkeler daha esnek. Riyad, petrol sahalarını Kızıldeniz’e bağlayan 746 millik bir boru hattı aracılığıyla petrol gönderebilir, hem Hürmüz’den hem de çatışmaların yoğun olduğu güney Kızıldeniz’den kaçınabilir. BAE, Umman Körfezi’ndeki Füceyre’ye ulaşan bir boru hattı aracılığıyla günde yaklaşık 1,5 milyon varil taşıyor. Ancak Irak, Katar, Kuveyt ve Bahreyn’in bu alternatifleri yok. Petrolü Hürmüz’den geçmek zorunda ve çoğu doğrudan Asya pazarlarına gidiyor.
SEB ve Saxo Bank analistleri de Cuma gününü 77,01 dolardan kapatan Brent ham petrolünde varil başına 3-5 dolarlık bir artış tahmin etti. West Texas Intermediate 73,84 dolardan kapattı. Saxo Bank’tan Ole Hansen, traderların uzun pozisyonları çözmesi halinde fiyatların 4 ila 5 dolar daha yüksek açılabileceğini ekledi.
İsrail’in 13 Haziran’da İran’ın nükleer tesislerine ilk büyük saldırısını başlatmasından bu yana Brent ham petrol %11, WTI ise %10 yükseldi. Şu ana kadar petrolün yukarı yönlü hareketi OPEC’in yedek kapasitesi ve istikrarlı üretim seviyeleri tarafından sınırlandırıldı. Ancak İran Hürmüz’ü kapatır ve askeri gerilimler tırmanırsa, bu tamponlar sürmeyecek.
